سزد که من نااميد و دست‌ خالي از درگاهت بازگردم، درصورتي‌که من مولايي که به احسان و لطف معروف باشد جز تو نمي‌شناسم؟»

«امل» که در فارسي «آرزو» ترجمه مي‌شود به معناي اميد به امري دور از دسترس است که هنوز مقدمات و اسباب آن فراهم نيامده و تحصيل مقدماتش نيازمند تلاش فراوان و همت زياد و صرف وقت بسيار و انتظار طولاني است. در مقابل رجا در موردي به کار مي‌رود که مقدمات و اسباب لازم براي تحقق مطلوب فراهم است و ازاين‌نظر اميد به مطلوب معقول و منطقي است. البته گاهي در فارسي «امل» چون «رجا» به «اميد» نيز ترجمه مي‌شود و در فراز مزبور از مناجات نيز به معناي اميد به کار رفته است. در قرآن نيز مشتقات «امل» و مرادفات آن مانند «اُمنيه» به کار رفته و از جمله خداوند درباره آرزوهاي باطل و بيهوده برخي از نصاري و يهود که تنها خود را لايق بهشت مي‌دانستند مي‌فرمايد: وَقَالُواْ لَن يَدْخُلَ الْجَنَّه إِلاَّ مَن کانَ هُوداً أَوْ نَصَارَى تِلْک أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَکمْ إِن کنتُمْ صَادِقِينَ؛[1] «و گفتند: هرگز به بهشت نرود، مگر کسي که يهودي يا ترسا باشد. اينها آرزوي آنهاست، بگو: اگر راست مي‌گوييد، برهان و دليل خويش را بياوريد».

«اناخ» که از «نوخ» اشتقاق يافته، در جمله «اناخ ببابک» به معناي سکني و اقامت گزيدن در پيشگاه الهي است. اين تعبير از «انخت الجمل» گرفته شده که به معناي خواباندن شتر در موضعي است که براي مهار کردن و خواباندن شتر فراهم آمده است. «ندي» به فتح نون در اينجا به معناي عطا و بخشش است، و همچنين «الخيبه» در فراز مزبور به معناي از دست دادن مطلوب و حرمان و خسران است.

بازشناسي آرزوي مطلوب و آرزوي نکوهيده

با توجه به آنکه در اين مناجات از امل و آرزو سخن به ميان آمده اين سؤال مطرح