نداند، ضرر مى‌كند و سعادت دنيا و آخرت خود را مى‌بازد. از همين‌روست كه حضرت مى‌فرمايند: ابتدا به تعليم كتاب خداوند سبحان و تفسير آن و آموزش آيات و الفاظ و حقايق آن روى آوريد و تا اين معارف را نياموخته‌ايد، هرگز به سراغ معارف ديگر نرويد. من نيز، قبل از هر چيز شما را به آموزش همين معارف سفارش مى‌كنم؛ يعنى اولويت با معرفت خدا و معرفت دين خدا و معارف قرآنى است؛ تا اينها را نياموخته‌ايد، سراغ علوم و معارف ديگر نرويد.

2. تناسب مطالب با توان مخاطب

از اين سخن حكيمانه حضرت(عليه السلام) يك اصل آموزشى و تربيتى ديگر به‌دست مى‌آيد كه لازم است مربيان و معلمان دلسوز و آنهايى كه نگران آينده فرزندان خود هستند، به آن توجه كنند. طبق اين اصل در بيان مطالب، بايد به توان مخاطب توجه نمود. بدين‌معنا كه بعد از تشخيص مطالب ضرورى بايد آن معرفت، با سطح فهم و درك مخاطب هماهنگى داشته باشد؛ مثلا اگر لازم است قبل از هر چيز، معارف الهى را به وى بياموزيد، بايد توان مخاطب، شرايط شنونده و متعلّم را در نظر بگيريد. چه بسا اشخاصى كه تازه به مرز رشد رسيده‌اند و ظرفيّت درك بسيارى از معارف را ندارند، لذا نبايد مطالبى را به آنها القا نمود كه توانايى درك آن را ندارند. اگر چه اميرالمؤمنين(عليه السلام) اين وصايا را براى شخصى بيان مى‌كند كه حدود سى سال دارند، ولى معنايش اين نيست كه به محض اين‌كه شنونده آماده شد تا مطلبى را بشنود و معرفتى را بياموزد، معارفى بسيار بلند و عالى را كه اشخاص بالغ هم درست نمى‌فهمند، به او بگوييد؛ بلكه بايد به تناسب ميزان درك او معارف را در اختيارش قرار داد.

بنابراين از بين امورى كه قابل آموزش است، حضرت على(عليه السلام) اولويت را به معارف دينى داده‌اند كه ياد گرفتن و نياموختن آنها موجب ضرر مى‌شود. همچنين، در تعليم معارف دينى و هر معرفت ديگرى بايد آن معرفت را در حدّ فهم و درك فرد به وى آموزش داد. نبايد سطح مطالب آنقدر پايين باشد كه براى مخاطب سبك جلوه كند يا نبايد آنقدر بالا باشد كه از درك آن عاجز شده و گاه آنرا بيهوده تلقى نمايد.