بخواهند يا نخواهند مخلوق و بنده خدا هستند و نيازى نيست كه آنها را با امر و دستور در سلك بندگان خداى متعال در آورند. پاسخ اين سؤال و حل اين مشكل اين است كه اين «عبادى» معناى ديگرى غير از معناى اولى و متداول آن دارد و نكته خاصى در آن لحاظ شده است.

دو نوع كاربرد واژه‌ها در قرآن

به طور كلى، بسيارى از واژه‌ها در قرآن به دو صورت استعمال شده است: يكى به صورت عام و ديگرى به صورت خاص. گاهى واژه‌اى است كه به لحاظ معناى اولى و لغوى بسيار عام است و همه انسان‌ها را شامل مى‌شود و قرآن نيز گرچه آن را در مواردى به همين شكل عام استعمال كرده، اما در مواردى نيز از آن معنايى خاص اراده كرده كه فقط بر برخى انسان‌ها صدق مى‌كند و دسته‌اى خاص از آنها را شامل مى‌شود. براى مثال، واژه «ولايت» در قرآن از اين‌گونه موارد است و به دو صورت عام و خاص به كار مى‌رود. از يك زاويه و ديد، ولايت خداوند بر همه مخلوقات ثابت است و خداى متعال مولا و صاحب اختيار و ولىّ همه آنها است و هيچ موجودى در اين عالم از خود اختيارى ندارد. بالاترين عرصه ظهور و بروز اين ولايت نيز در روز قيامت است كه همگان به رأى العين خواهند ديد كه صاحب اختيارى جز خداى متعال وجود ندارد:

هُنالِكَ الْوَلايَةُ للهِِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَواباً وَخَيْرٌ عُقْبا؛[1] در آن‌جا [آشكار شد كه]ولايت از آنِ خداوندِ بر حق است. او است [كه]برترين ثواب و بهترين عاقبت [را براى مطيعان دارد].

اما با اين حال، «ولايت» در قرآن گاهى نيز به معنايى خاص به كار رفته كه طبق آن معنا خداى متعال فقط مولا و ولىّ مؤمنان و برخى افراد و گروه‌هاى خاص است و ديگران از محدوده ولايت به اين معنا خارجند و در عوض، تحت ولايت شيطان، طاغوت و مانند آنها هستند:

اللهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤُهُمُ الطّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمات؛[2] خداوند ولّى و سرپرست كسانى