حقوق آنان از جانب ديگران پايمال و تضييع مى‌گردد، رخصت جنگيدن و دفاع از خويش داده شده است. بى شك اين آيات از اين رو به مسلمانان اجازه جنگ مى‌دهد كه از سوى دشمن خود مورد ظلم و تعدى واقع شده اند و دشمن به آن‌ها حمله كرده، آنان را از خانه و شهر خود بيرون رانده و آرامش و امنيتشان را سلب كرده است. بنابراين آهنگ اين آيات، آهنگ دفاع، و حداكثر، آهنگ قصاص است و متعرض جهاد ابتدايى نيست.

تفاوت دفاع و قصاص

در اين جا خالى از فايده نيست به تفاوت «دفاع » و «قصاص» اشاره اى داشته باشيم. در بيان اين تفاوت بايد بگوييم: اگر كسى در مقابل شخص ديگرى كه تصميم دارد به مال، يا جان، يا آبرو و ناموس و يا نسبت به مقدّسات دينى و مذهبى او تجاوز كند، بكوشد تا با هر وسيله اى كه ممكن است وى را از اين كار باز دارد، در اصطلاح به اين كار «دفاع» گفته مى‌شود. بنابراين دفاع به معنى جلوگيرى از تجاوز متجاوز است.

اما اگر شخص متجاوز در تجاوز خود موفق شود، در اين گونه موارد آن كس كه حقش پايمال شده، مى‌تواند مقابله به مثل كند و نسبت به متجاوز همان كارى را بكند كه او با وى كرده است. اين عمل در اصطلاح «قصاص» ناميده مى‌شود.

آن چه را كه در مورد اشخاص گفتيم، در مورد كشورها نيز صادق است. فرض كنيد كه كشور «الف» بخشى از سرزمين كشور «ب» را غصب كرده و كشور «ب» به هر علتى قادر نيست زمين‌هاى غصب شده خود را از كشور «الف» باز پس گيرد، اما مى‌تواند بخشى از سرزمين كشور «الف» را به