اما وحدت مفهومي وجود به معناي يکنواختي و تساوي صدق آن در جميع موارد نيست، بلکه از قبيل «مفاهيم مشکک» ميباشد که حمل آنها بر موارد، متفاوت است. براي روشن شدن اين مطلب بايد توضيحي دربارهٔ دو اصطلاح متواطي و مشکک بدهيم.
متواطي و مشکک
مفاهيم کلي را از نظر کيفيت صدق بر مصاديق، به دو دسته تقسيم کردهاند:
متواطي مفهومي است که صدق آن بر همه افراد يکنواخت باشد، و افراد آن تقدم و تأخر يا اولويت يا اختلاف ديگري در مصداقيت براي آن مفهوم نداشته باشند؛ مثلاً مفهوم «جسم» بر همه مصاديقش بهطور يکسان حمل ميشود و هيچ جسمي نيست که از نظر جسميت مزيتي بر جسم ديگر داشته باشد. هرچند هرکدام از اجسام داراي خواصي هستند و بعضي از آنها مزايايي بر بعضي ديگر دارند، ولي از نظر صدق مفهوم جسم تفاوتي با يکديگر ندارند.
اما مشکک مفهومي است که صدق آن بر افراد و مصاديقش متفاوت باشد و بعضي از آنها از نظر مصداقيت براي آن مفهوم مزيتي بر بعضي ديگر داشته باشند. چنانکه همه خطها در مصداق بودن براي طول يکسان نيستند و مصداقيت خط يکمتري براي آن، بيش از مصداقيت خط يک سانتيمتري است، يا مفهوم سياه بر همه مصاديقش بهطور يکسان حمل نميشود و بعضي از آنها سياهتر هستند.
مفهوم وجود هم از اين قبيل است و اتصاف اشياء به موجوديت يکسان نيست و بين آنها تقدم و تأخر و اولويتهايي وجود دارد؛ چنانکه صدق وجود بر خداي متعالي که هيچگونه محدوديتي ندارد، با صدق آن بر وجودهاي ديگر قابل مقايسه نيست.
دربارهٔ اينکه راز اختلاف در صدق مفاهيم مشکک چيست، و اينکه آيا مفاهيم ماهوي هم بالذات قابل تشکيک هستند يا نه، و اصولاً چند نوع تشکيک وجود دارد، بحثهايي انجام گرفته است و قائلين به اصالت ماهيت، چند نوع تشکيک از قبيل تشکيک در کم و